Rudnik: Kristali "svedoci" naše preistorije

Ne postoji više nijedna naučna sumnja da je korišćenje rudnog bogatstva iz utrobe planine Rudnik trajalo još tokom ranog neolita kada je preistorijski čovek svesno i sračunato najpre išao u potragu za gorskim kristalom, tadašnjim dragocenim materijalom za izradu rudarskog alata!

Ovo potvrđuju i najnoviji arheološki nalazi na Rudniku, "krovu" sadašnje Šumadije, važnom rudarski i strateški baš za sve civilizacije i vojske, koje su od pamtiveka tutnjale i vladale ovim područjem. Nove, dragocene preistorijske tajne otkriva rudnički lokalitet Prljuša - zahvaljujući istraživanjima koja zajedno vrše Muzej rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca i Arheološki institut iz Beograda, a finansiraju ih Ministarstvo kulture Srbije i pomenuti muzej.

- Sada je na Prljuši registrovano 15 potencijalnih rudarskih objekata, koji sa šest ranije otkrivenih, uz stotine pronađenih rudarskih batova rasutih po površini ovog izuzetno važnog arheološkog lokaliteta, "govore" da je cela Prljuša u stvari bila veliki preistorijski rudnik. Na njoj se površinski, pored malahita, pojavljuju gorski kristal i sivozeleni kristalasti škriljci, koje su neolitski stanovnici centralnog Balkana koristili za izradu oruđa. Potraga za sirovinama pogodnim za oruđe dovela je onovremene civilizacije i do sigurnog upoznavanja sa rudom bakra i njenom kasnijom eksploatacijom - objašnjava Ana Cicović, kustos Muzeja rudničko-takovskog kraja.

Prljuša je deo jugozapadne padine rudničkog vrha Mali Šturac. Taj teren je sada potpuno ogoljen, sa malo vegetacije. Naizgled, sasvim običan kamenjar. Ali, "kamenjar" koji je milenijumima krio mnoge tajne o ljudskom življenju i rudarenju, a kriće ih još dugo, dok ova istraživanja ne budu sasvim završena. Ako budu, zbog besparice...

- Prljuša je kao arheološki lokalitet, konkretnije kao mogući preistorijski rudnik, registrovana 1980. a istraživana je još tokom 1981. i 1987. Istraživanja na Prljuši su od 2010. obnovljena u okviru projekta dr Dragane Antonović sa Arheološkog instituta u Beogradu, koji se zove "Prospekcija Malog Šturca: istraživanje preistorijskog rudarstva". Projekat se izvodi i u saradnji sa Momirom Vukadinovićem iz Beograda - objašnjava kustos Ana Cicović.

ZA NOVA TRAGANJA POTREBAN NOVAC

PRETHODNIH godina, istraživanja preistorijskog rudarenja na Prljuši i uopšte na planini Rudnik, bila su usmerena na primenu geofizičkih metoda. Tim metodama se detektuju pradavna okna iz kojih je vađena ruda. Konkretnije, to je detekcija rude malahita koja je u praistoriji bila predmet eksploatacije. Arheološka istraživanja sprovedena ove jeseni, otkrila su površinsku eksploataciju rude na Prljuši i tokom kasnog bakarnog doba. Šta će sve dokazati nova traganja, videće se, ako se ovo istraživanje nastavi, ako za njega bude novca - objašnjava Ana Cicović.