Ostrvica
Ostrvica je redak fenomen reljefa, kako po neobičnom obliku i impresivnom masivu, tako i po nastanku. Ma sa koje strane da se prilazi rudničkom pobrđu vidi se silueta njene oštre kupe koja dominira terenom. Nadmorska visina joj je 758 metara i nalazi se severozapadno od planine Rudnik, od nje udaljena 6 kilometara. U geološkom pogledu Ostrvica je sastavljena od vulkanskih, eruptivnih stena iz grupe andezita. Stena je vrlo čvrsta i postojana i masovno se koristi u građevinarstvu, naročito u putogradnji i za zidanje zgrada.
Današnja Ostrvica pripada centralnim delovima ugašenog vulkana jednog od mnogih koji su u geološkoj istoriji bili aktivni u rudničkoj vulkanskoj oblasti. Određena je apsolutna starost ovih stena na oko 18-20 miliona godina. Ako se zna da su najstarije stene zemljine kore stvarane pre oko 4 milijarde godina, onda je jasno da je Ostrvica od geološki najmlađih masiva vulkanskih stena, pa otuda i velika seizmičnost Rudnika. Dva zaobljena vrha čije se kote razlikuju za oko 4 metra čine malu i veliku Ostrvicu. Na njima se još vide ostaci utvrđenog grada. Ne zna se kad je grad sagrađen mada se prvi put pominje u V. veku posle Hrista ali se predpostavlja da utvrđenje potiče iz antičkog perioda.
Po istorijskim podacima u grad su se sklanjali dubrovački trgovci i rudari sa Rudnika za vreme dinastičkih borbi između Stefana Dečanskog i Vladislava II, posle smrti kralja Milutina. Despot Đurađ Branković je, oko 1430. godine ponovo utvrdio Ostrvicu radi odbrane od turske najezde. Zbog toga u narodu postoji predanje da ga je gradila njegova žena „Prokleta Jerina“ i zato se zove Jerinin grad. U vreme vladavine Despota Stefana Lazarevića, pobune se protiv njega dva plemića iz Srebrnice – Stragara kod Rudnika, Novak Belocrkvić i Nikola Zojić. Novak bude uhvaćen i pogubljen, a Nikola „pobeže u utvrđenje grada zvanog Ostrvica“, gde se sa ženom i ćerkama zakaluđerio i tako spasao glavu.
U podnožju Ostrvice je bio srednjovekovni grad – podgrađe u kome su bili predstavnici „ostrvičke vlasti“, zanatlije i trgovci, među kojima i dubrovčani, koji su naplaćivali carinu za robu koja se izvozila za Primorje ili odatle dobavljala za potrebe Rudnika. U Ostrvici su često, kao i na Rudniku u svom dvoru, boravili despot Đurađ Branković, Jerina i njihova deca naročito zimi jer im je tu bolje odgovarala klima nego u Smederevu. Odmah posle smrti despota Đurđa, 1456. godine na Rudniku, umrla je i despotica Jerina, 1457. godine. Legenda kaže da ju je otrovao sin Lazar što je bio motiv za pesmu Vojislava Ilića „Pećina na Rudniku“ i muzičku dramu Momčila Nastasijevića „Despot Đurađ Branković.“
Turci su Ostrvicu u više navrata osvajali i rušili. Prvi put ju je porušio Murat II 1438. godine, drugi put Mehmed II – Osvajač 1454. godine a treći put, neutvrđene godine XVI veka, porušio ju je smederevski sandžak beg zbog pobune njenog stanovništva. U prevedenim turskim defterima iz XV i XVI veka Ostrvica se pominje i kao sedište nahije i kadiluka, sa nazivom Sivirdže Hisar. Poznati turski putopisac Evlija Čelebija posetio je 1664. godine Ostrvicu i konstatovao da su utvrđeni grad i podgrađe porušeni i opusteli.
Njena grandiozna neobična vulkanska kupa sa gradom na vrhu, bogatom istorijom, živopisnim krajolikom i raznovrsnom endemskom planinskom florom, od koje se naročito ističu žuta perunika i reliktna vrsta šiba zelenika, zahvalan je objekat za sve ljubitelje prirode – turiste i planinare. Nezaboravan je pogled sa vrha Ostrvice odakle se vidi skoro pola Srbije.
